Een eigentijdse interpretatie van Machiavelli’s mening over huurlingen en hulptroepen.
In 1513 schreef Machiavelli Il Principe, ofwel De vorst (prins). Het boek is vooral bekend geworden door de cynisch-realistische benadering van politieke macht; het doel heiligt de middelen. De vorst wordt gemaand niet te soft te zijn en steeds het belang van de staat voor ogen te houden. Management “by fear” heeft duidelijk Machiavelli’s voorkeur.
Minder bekend is zijn afkeer van het gebruik van huurlegers of buitenlandse hulptroepen, wellicht omdat een hedendaagse context hiervoor nauwelijks nog aanwezig lijkt te zijn.
Hoewel…

Il Principe

Santi di Tito - Niccolo Machiavelli's portrait headcropIn zijn boek schrijf Machiavelli onder andere: “Het fundamentele probleem van huurlingen is dat ze loyaal zijn aan het loon en niet aan de vorst, en een loon onvoldoende motivatie voor een man is om zijn leven op te offeren…”. Huurlingen worden vaak links en rechts ingehuurd, en daarnaast wordt er dan vaak ook nog een derde partij aangesteld om het geheel te leiden: “… Dit probleem is nog sterker wanneer men de kapitein van de huurlingen beschouwt. Als hij een bekwaam man is, kan hij zelf streven naar het koningschap en de natie van de vorst met geweld overnemen. Als hij niet capabel is, dan zal hij de natie van de vorst naar de afgrond leiden door zijn eigen incompetentie.” Nog gevaarlijker vindt Machiavelli de inzet van (bevriende) hulptroepen. In tegenstelling tot de huurlingen vormen deze wél een eenheid, en zijn daardoor nog veel meer in staat om de boel over te nemen. En daarnaast gehoorzamen zij allereerst hun eigen vorst. Die in Machiavelli’s kijk op de vorsten natuurlijk staat te trappelen om de boel over te nemen. Hij concludeert dan ook, dat geen enkel koninkrijk veilig kan zijn, zonder zijn eigen strijdkrachten te hebben, enkel bestaande uit zijn eigen volk.

De consultant

Er lijkt sinds Machiavelli niet heel erg veel te zijn veranderd. In een omgeving waarin men spreekt over strategie, vijandige overnames, targets, marketing aanvalsplannen, briefings in een project war-room, the war on talent; waarin met last heeft van bedrijfsspionage, loopgravenoorlogen, patentwars, mail-bommen; in een dergelijke omgeving worden ook de Machiavellistische reflexen tegenover de huurling, ofwel “de externe medewerker” geactiveerd.
En dus wordt er in modern jargon gesproken over de flexibele schil, zodat het bedrijf kan ademen met de conjunctuur, over het inhuren van expertise die men zelf niet in huis heeft, over het outsourcen van niet kerntaken. Tegelijkertijd wordt aan de betaalmeesters de instructie meegegeven: houdt ze kort, ze zitten hier alleen maar voor het geld, ze zijn niet loyaal, zorg dat je de goedkoopste in huis haalt. En als de consultant dan inderdaad een maand later vertrekt voor 5€ meer, dan roept men in koor: zie je wel!

De interim manager

De angst voor de ingehuurde “kapitein” lijkt zo mogelijk nog dieper te zitten. Hij wordt geacht een leger van consultants en eigen volk aan te sturen, maar formele bevoegdheden worden nimmer op papier gezet. Hij zou eens teveel macht kunnen krijgen! De “vorst” rapporteert de successen en overwinningen behaald door zijn “kapitein”, bij tegenvallers mag steevast de interimmer opdraven voor de stuurgroep. Goed presterende medewerkers worden beloond door de eigen manager, om zo de loyaliteit te versterken. Slecht-nieuws gesprekken worden graag aan de interimmer overgelaten.

De partners

Machiavelli zei het al: huurlingen zijn lastig, maar pas helemaal op wanneer je een compleet, goed georganiseerd leger binnenhaalt. Niet alleen de betaalmeesters worden er nu bijgehaald, maar ook hele legers van juristen, om een zo waterdicht mogelijke constructie in elkaar te zetten. En na maanden onderhandelen wordt dan trots aangekondigd dat “de IT” voortaan 10% goedkoper is.
Niccolo Machiavelli uffiziDe complete afdeling wordt buiten de deur gezet, totdat een aantal jaren later blijkt dat we niet eens meer precies weten hoeveel de afgenomen diensten eigenlijk waard zijn. Het waterdichte contract begint te lekken, de dienstverlening is onder de maat, de kosten beginnen te stijgen. Waarop we weer andere partners inhuren, die onze sourcingpartner moeten benchmarken. Machiavelli’s vrees wordt bewaarheid: we worden gemanaged door onze partner!
En dus gaan we op zoek naar een nieuwe partner, of liever nog, partners. Verdeel en heers is het nieuwe motto, we delen onze afdeling op in “kavels”, maar behouden zelf de regie. Nou ja, zelf, liefst huren we hiervoor weer een andere expert in. Het oorspronkelijke doel, focus op kerntaken en uitbesteden wat anderen beter kunnen, is verworden tot een dogma. De gedroomde besparingen zijn tenietgedaan door een complexe managementorganisatie ofwel zijn bereikt ten koste van de kwaliteit van de dienstverlening.
Met als ultiem resultaat de her-insourcing, conform aanbevelingen uit de 16e eeuw!

Hoe verder

Als we spreken over focus op kerntaken, dan geloven we ook echt dat anderen bepaalde taken beter en efficiënter kunnen uitvoeren. Tegelijkertijd lijkt het erop dat we emotioneel gezien maar moeilijk afstand kunnen nemen van de angst voor de “huurling”; uit allerlei voorbeelden zoals hiervoor genoemd lijkt het erop dat we de externe partijen zien als tegenstanders in plaats van als partners, en dat we in de eerste plaats zoeken naar constructies om onszelf te beschermen, de partner “eronder” te houden, en deze zoveel mogelijk uit te persen. Uiteindelijk leidt dit ertoe dat onze vrees bewaarheid wordt, de externe partner wordt inderdaad een tegenstander, in het ergste geval voor de rechtbank.
Vanuit Machiavelli’s wereldbeeld is er maar één oplossing voor dit probleem, maar deze past niet echt meer in de huidige tijd. Een gezonde mix van eigen mensen en specialistische partners lijkt de Machiavellistische bezwaren te ondervangen en tegelijkertijd de gewenste focus op kerntaken te bereiken. Daarnaast is er ook nog de menselijke kant, de emotie, die sinds Machiavelli waarschijnlijk veel minder veranderd is. Het wij / zij beeld moet voorkomen worden; te beginnen in de communicatie.
Hoe is de “smell of the place” in uw bedrijf? Riekt het naar wantrouwen tegen de partners, wordt ieder conflict opgelost in een escalatie, lopen de consultants onverwachts weg, duren de contract onderhandelingen langer dan de implementatie? Of wordt er gezocht naar de echte win-win, de onderliggende drijfveren, het samenwerken?

Management through visionDit artikel is eveneens verschenen in de ChangeVision Glossy “The smell of the place”.

Creative Commons-Licentie
IT Consultants, hedendaagse huurlingen? van Gerrit Dekker is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 3.0 Unported licentie.